Ευρωπαικό λεξικό

Το Α και Ω του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Το «Ευρωλεξικό» παρουσιάζει εν συντομία τις κύριες έννοιες της Ε.Ε και αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Kυκλοφορεί σε έκδοση του Ευρωκοινοβουλίου.

Το Α και Ω του Ευρωπαϊκού Δικαίου, του Γιάννη Παπαδημητρίου.

Το «Ευρωλεξικό» παρουσιάζει εν συντομία τις κύριες έννοιες της Ε.Ε. και τις πιο σημαντικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Πρόκειται για μία on line περίληψη του αναλυτικού «Ευρωλεξικού» με 110 λήμματα, το οποίο κυκλοφορεί σε έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

«Αιτιολογημένη γνώμη» Νομικό μέτρο που λαμβάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) απέναντι σε ένα κράτος- μέλος που παραβιάζει το κοινοτικό δίκαιο. Η Επιτροπή εκθέτει τα νομικά επιχειρήματά της και δίνει προθεσμία στην εγκαλούμενη χώρα για να λάβει μέτρα, απειλώντας με προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Απόφαση Νομική πράξη με συγκεκριμένο αποδέκτη, π.χ. ένα πρόστιμο σε ιδιωτική επιχείρηση για παράβαση της κοινοτικής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού. Εκδίδεται κατά κύριο λόγο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αρχή της αλληλεγγύης Αμοιβαία υποχρέωση συμπαράστασης ανάμεσα στις χώρες-μέλη της Ε.Ε. Κατοχυρώνεται στο προοίμιο της Συνθήκης του Μάαστριχτ.

Αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης Θεμελιώδης αρχή της εσωτερικής αγοράς, σύμφωνα με την οποία τα προϊόντα που παράγονται νόμιμα και διακινούνται ελεύθερα σε ένα κράτος- μέλος, πρέπει να κυκλοφορούν εξίσου ελεύθερα σε όλη την Ε.Ε. Επίσης αναγνωρίζονται αμοιβαία οι τίτλοι σπουδών και τα επαγγελματικά προσόντα

Αρχή της κοινοτικής προτίμησης Πολιτική δέσμευση (χωρίς νομικό χαρακτήρα) για την κοινή αγροτική πολιτική: όλα τα κράτη- μέλη προτιμούν τα αγροτικά προϊόντα που προέρχονται από την ίδια την Ε.Ε. και τους προσφέρουν τιμολογιακό πλεονέκτημα. Αντίστοιχα προϊόντα από τρίτες χώρες επιβαρύνονται με δασμούς.

Αρχή της μη διάκρισης Θεμελιώδης αρχή του ευρωπαϊκού δικαίου: Απαγορεύεται κάθε διάκριση, άμεση ή έμμεση, με βάση την ιθαγένεια, π.χ. σε θέματα ιδιοκτησίας, φορολόγησης, επαγγελματικής κατάρτισης κ.α.

Βέτο Το δικαίωμα κάθε κράτους- μέλους να μπλοκάρει μία απόφαση που θίγει ζωτικά εθνικά του συμφέροντα. Ισχύει μόνο για τις αποφάσεις που λαμβάνονται με ομοφωνία.

«Βλασσοπούλου» Στην απόφαση αυτή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι ένας δικηγόρος που έχει άδεια άσκησης επαγγέλματος σε ένα κράτος-μέλος, μπορεί να διεκδικήσει αντίστοιχο επαγγελματικό τίτλο σε κάθε άλλο κράτος- μέλος. Κατά κανόνα όλες οι χώρες πρέπει να αναγνωρίζουν τα επαγγελματικά προσόντα που αποκτήθηκαν στην Ε.Ε., αλλά μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να απαιτούν πρόσθετα ειδικά προσόντα. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσπάθεια της ελληνίδας δικηγόρου Ειρήνης Βλασσοπούλου να αποκτήσει άδεια άσκησης επαγγέλματος και στη Γερμανία.

Γενικός Εισαγγελέας Ανεξάρτητος δικαστικός λειτουργός, ο οποίος εισηγείται αποφάσεις στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η πρότασή του δεν δεσμεύει τους δικαστές, αλλά στην πράξη γίνεται αποδεκτή στο 80% των υποθέσεων.

Γιούρογκρουπ (Eurogroup) Σύνοδος των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρωζώνης. Δεν είναι επίσημο όργανο της Ε.Ε. Συγκαλείται την παραμονή αντίστοιχης συνάντησης των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών από όλη την Ε.Ε. (Ecofin). Τον Οκτώβριο του 2008 έγινε η πρώτη Σύνοδος Κορυφής του Γιούρογκρουπ με ζητούμενο την αντιμετώπιση διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Γιούροπολ (Europol) Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία με έδρα τη Χάγη της Ολλανδίας. Συντονίζει τη συνεργασία των εθνικών αστυνομικών αρχών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της εγκληματικότητας.

Γιούροτζαστ (Eurojust) Ευρωπαϊκή Μονάδα Δικαστικής Συνεργασίας με έδρα τη Χάγη. Ιδρύθηκε το 2002 και συντονίζει τη συνεργασία των εθνικών εισαγγελικών αρχών για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος.

«Δεσπόζουσα θέση» Μία επιχείρηση κατέχει «δεσπόζουσα θέση», εάν π.χ. έχει πολύ μεγάλο μερίδιο αγοράς ή προνομιακή πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Η κατάχρηση «δεσπόζουσας θέσης» παραβιάζει την κοινοτική νομοθεσία περί ανταγωνισμού και τιμωρείται με πρόστιμο από την Κομισιόν ή από την εθνική Αρχή Ανταγωνισμού.

Διαβούλευση Νομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο Υπουργών αποφασίζει μετά από πρόταση της Επιτροπής και απλή διαβούλευση με το Κοινοβούλιο. Είναι η παλαιότερη και απλούστερη μορφή νομοθετικής διαδικασίας, από την εποχή που το Κοινοβούλιο δεν είχε ουσιαστικές αρμοδιότητες. Σήμερα αποτελεί πλέον εξαίρεση.

Διαγνωστικός έλεγχος (health check) Αξιολόγηση της κοινής αγροτικής πολιτικής μετά την τελευταία μεταρρύθμισή της το 2003, με στόχο τη διατύπωση προτάσεων για νέες αλλαγές μετά το 2013.

Διαδικασία της Βαρκελώνης Πολιτική συνεργασίας της Ε.Ε. με τις χώρες της νότιας λεκάνης της Μεσογείου, με στόχο τον πολιτικό διάλογο και την οικονομική συνεργασία. ΄Αρχισε το 1995 με τη «Διακήρυξη της Βαρκελώνης»

Διαδικασία της Μπολόνια Πολιτική εναρμόνισης των εθνικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων με στόχο έναν ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο ανώτατης εκπαίδευσης μέχρι το 2010. ΄Αρχισε το 1999 με τη «Διακήρυξη της Μπολόνια».

Διαρθρωτικά ταμεία Εργαλείο χρηματοδότησης για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της Ε.Ε. Πρόκειται κυρίως για το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Κοινωνικό Ταμείο. Στην περιόδο 2007-2013 προσφέρουν ενισχύσεις 278 δις €. Για την άντλησή τους απαιτείται συγχρηματοδότηση από εθνικούς πόρους.

Διευρωπαϊκά δίκτυα Μεγάλα έργα υποδομής που «δικτυώνουν» την ενιαία Ευρώπη και συγχρηματοδοτούνται από κοινοτικά κονδύλια. Πρόκειται κυρίως για οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες, δίκτυα ενέργειας και τηλεπικοινωνιών.

Ενισχυμένη συνεργασία Η δυνατότητα που έχει ένας ορισμένος αριθμός κρατών­μελών να προχωρήσει πιο γρήγορα στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, παίρνοντας αποφάσεις, τις οποίες οι άλλες χώρες δεν θέλουν ακόμα να υιοθετήσουν. Πολλοί φοβούνται ότι αυτή η τακτική οδηγεί σε μία «Ευρώπη πολλών ταχυτήτων». ΄Αλλοι τη θεωρούν απαραίτητη, με δεδομένη τη δυσκολία ομοφωνίας στην Ε.Ε. των 27.

Επικουρικότητα Βασική αρχή που θεσπίζεται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ: η Κοινότητα αναλαμβάνει δράση «επικουρικά», δηλαδή μόνο εφόσον αυτή η δράση δεν μπορεί να υλοποιηθεί από τα ίδια τα κράτη-μέλη. ΄Ετσι αναγνωρίζεται η εθνική κυριαρχία και διασφαλίζεται η λήψη αποφάσεων κοντά στον πολίτη.

Επιτροπή Περιφερειών Συμβουλευτικό όργανο με έδρα τις Βρυξέλλες, στο οποίο συμμετέχουν αιρετά μέλη τοπικών αρχών από όλη την Ευρώπη. Εκφράζει τα ιδιαίτερα συμφέροντα των περιφερειών σε νομοθετικές προτάσεις της Κομισιόν, αλλά μπορεί να εκδώσει γνωμοδότηση και με δική του πρωτοβουλία.

«Εποικοδομητική αποχή» Αυτοεξαίρεση μίας χώρας- μέλους από μία απόφαση των 27 η οποία ωστόσο θεωρείται ότι λαμβάνεται ομόφωνα. Και αυτό γιατί όποιος «απέχει εποικοδομητικά», διαχωρίζει μεν τη θέση του, αλλά θεωρείται ότι δεν ανατρέπει την απόφαση, όπως θα γινόταν εάν την καταψήφιζε.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Commission) Η «κυβέρνηση» της Ε.Ε. Είναι η κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, γιατί διαθέτει το αποκλειστικό δικαίωμα πρωτοβουλίας για την ψήφιση νέας νομοθεσίας. ΄Εχει 27 μέλη, αλλά η Συνθήκη της Λισσαβώνας προβλέπει μείωση του αριθμού των Επιτρόπων από το 2014.

«Ευρωπαϊκή εταιρεία» (Societas Europea) Νέο σχήμα για επιχειρήσεις που θέλουν να δραστηριοποιηθούν σε περισσότερες χώρες-μέλη, χωρίς να ιδρύσουν ξεχωριστές θυγατρικές εταιρείες. Απαιτεί ελάχιστο ιδρυτικό κεφάλαιο 120.000 €.

Ευρωπαϊκή ιθαγένεια Ιδιότητα του «πολίτη της Ε.Ε.» Δεν υποκαθιστά, αλλά απλώς συμπληρώνει την εθνική ιθαγένεια. Ωστόσο θεμελιώνει και νέα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις ευρωπαϊκές και δημοτικές εκλογές σε όλη την Ε.Ε. καθώς και το δικαίωμα προσφυγής στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή.

Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Ανεξάρτητο θεσμικό όργανο με έδρα τη Φραγκφούρτη. Κύρια αποστολή του είναι ο έλεγχος του πληθωρισμού, κυρίως μέσω της πολιτικής επιτοκίων.

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιοδοτικό όργανο της Ε.Ε. με έδρα το Λουξεμβούργο. Φροντίζει για την ενιαία ερμηνεία και εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.

Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο Ελεγκτικό όργανο με έδρα το Λουξεμβούργο. Επιβλέπει τη νομιμότητα και την κανονικότητα των εσόδων και των δαπανών του κοινοτικού προϋπολογισμού. Δεν είναι δικαστήριο˙ το μεγαλύτερο μέσο πίεσης που διαθέτει είναι η δημοσιότητα.

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Νομοθετικό όργανο της Ε.Ε. και φωνή των Ευρωπαίων πολιτών με έδρα το Στρασβούργο. Σήμερα έχει 785 ευρωβουλευτές, οι οποίοι εκλέγονται απευθείας από τους πολίτες από το 1979. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας μειώνει τον αριθμό των ευρωβουλευτών, αλλά ενισχύει σημαντικά τις αρμοδιότητές τους.

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Χρηματοδοτεί επενδύσεις σε επαγγελματική κατάρτιση και ανθρώπινους πόρους με στόχο την καταπολέμηση της ανεργίας. Ιδρύθηκε το 1957 και είναι το παλαιότερο διαρθρωτικό ταμείο της Ε.Ε.

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κύριο πολιτικό όργανο της Ε.Ε. Αποτελείται από τους ηγέτες όλων των κρατών-μελών και τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Συνεδριάζει τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο για να καθορίσει τους γενικούς πολιτικούς προσανατολισμούς της Ε.Ε.

Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής Ο Ευρωπαίος «Συνήγορος του πολίτη» με έδρα το Στρασβούργο. Εξετάζει καταγγελίες για κακοδιοίκηση από όργανα της Ε.Ε. Δεν επιβάλλει κυρώσεις, αλλά επιδιώκει φιλικό διακανονισμό.

«΄Ιδιοι πόροι» Κονδύλια για τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. από δασμούς, από τον ΦΠΑ και από ένα ποσοστό επί του ΑΕΠ των κρατών­μελών. Μέχρι το 1970 η χρηματοδότηση γινόταν από εθνικές εισφορές. Ο μηχανισμός «ιδίων πόρων» επιτρέπει στην Κοινότητα να προγραμματίζει μακροχρόνια, χωρίς να εξαρτάται από τις ισορροπίες δυνάμεων στο Συμβούλιο Υπουργών.

Κανονισμός Νομοθετική πράξη με άμεση νομική ισχύ. Παράδειγμα: ο Κανονισμός 2371/2002 για μία κοινοτική πολιτική αλιείας. Εκδίδεται από το Συμβούλιο (σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο, εφόσον πρόκειται για «διαδικασία συναπόφασης»).

ΚΑΠ Κοινή Αγροτική Πολιτική (ή και «Κοινή Γεωργική Πολιτική»). Από το 1958 επιδοτεί τους παραγωγούς για να εξασφαλίσει την αυτάρκεια της Ευρώπης σε τρόφιμα και την προστασία του αγροτικού εισοδήματος. Σήμερα οι επιδοτήσεις ξεπερνούν το 40% του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Κασίς ντε Ντιζόν («Cassis de Dijon») Υπόθεση- ορόσημο, με την οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατοχύρωσε την «αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης». Η σχετική προσφυγή έγινε μετά την άρνηση της Γερμανίας να επιτρέψει την εισαγωγή του γαλλικού λικέρ Cassis de Dijon που περιέχει 15-20 % οινόπνευμα, καθώς η γερμανική νομοθεσία δεν αναγνώριζε ως «λικέρ» ένα ποτό με λιγότερο από 25% αλκοόλ.

ΚΕΠΠΑ Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας. Οι βασικές αρχές της καθορίζονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία («δεύτερος πυλώνας»).

ΚΟΑ Κοινή Οργάνωση Αγοράς. Εργαλείο ρύθμισης για την παραγωγή και εμπορία των αγροτικών προϊόντων. Προβλέπεται ξεχωριστή ΚΟΑ για κάθε προϊόν, από το ρύζι μέχρι το αιγοπρόβειο κρέας. Οι περισσότερες ΚΟΑ εγγυώνται άμεσες πληρωμές για τους αγρότες, ανεξάρτητα από το ύψος της παραγωγής.

Κοινοτικό κεκτημένο (Acquis communautaire) Το σύνολο των νόμων, αρχών και πρακτικών που διέπουν τη λειτουργία της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Η αποδοχή του είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη μίας χώρας στην Ε.Ε.

ΚΟΡΕΠΕΡ (Coreper) Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων από όλα τα κράτη- μέλη. Συνεδριάζει στις Βρυξέλλες, προετοιμάζοντας τις αποφάσεις του Συμβουλίου Υπουργών.

«Κόστα» (Costa/ENEL) Ιστορική απόφαση, στην οποία το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τόνισε με έμφαση ότι το κοινοτικό δίκαιο υπερέχει του εθνικού δικαίου. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσφυγή Ιταλού επιχειρηματία, ο οποίος υποστήριζε ότι ο νόμος του 1962 για την κρατικοποίηση της παραγωγής ηλεκτρισμού στην Ιταλία μέσω της εταιρείας ENEL ήταν αντίθετος με τη Συνθήκη ΕΟΚ.

Κρατική ενίσχυση Στήριξη μίας επιχείρησης με δημόσιους πόρους που νοθεύει τον ανταγωνισμό. Συνήθως απαγορεύεται, εκτός αν δικαιολογείται για μία μεταβατική περίοδο, για ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης ή για λόγους γενικότερης οικονομικής ανάπτυξης. Κρατική ενίσχυση δεν θεωρείται μόνο η απευθείας χρηματοδότηση, αλλά και κάθε άλλη διευκόλυνση, π.χ. φοροαπαλλαγές, κρατικές εγγυήσεις κ.α.

Κριτήρια Κοπεγχάγης Κριτήρια για την ένταξη νέων χωρών, που συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης το 1993. Πρόκειται για το πολιτικό κριτήριο (δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα) το οικονομικό κριτήριο (οικονομία της αγοράς) και το κριτήριο του «κοινοτικού κεκτημένου» (αποδοχή της κοινοτικής νομοθεσίας)

Λευκή Βίβλος Επίσημη πρόταση της Επιτροπής για μία μελλοντική πολιτική της Ε.Ε. Παράδειγμα: η Λευκή Βίβλος για την εσωτερική αγορά, που είχε προταθεί το 1985 και περιείχε 282 νομοθετικά μέτρα για την ολοκλήρωσή της μέχρι το 1992.

«Μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος» Εθνικά μέτρα που εμποδίζουν το ελεύθερο εμπόριο στην Ε.Ε. Μπορεί να μην αποκαλούνται «δασμοί», αλλά στην πράξη έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα, γι αυτό απαγορεύονται από το κοινοτικό δίκαιο. Παράδειγμα: περιορισμοί στη συσκευασία των προϊόντων, επιβολή τελών για λόγους στατιστικής.

«Μπόσμαν» Στην υπόθεση αυτή το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι τα «έξοδα μετεγγραφής» που απαιτούσαν οι ποδοσφαιρικές ομάδες για τη μετακίνηση παικτών σε άλλη ομάδα αντίκεινται στο κοινοτικό δίκαιο. Αφορμή ήταν η προσφυγή του Βέλγου Μπόσμαν, ο οποίος ήθελε να πάρει μετεγγραφή από την ποδοσφαιρική ομάδα RC Liège.

Οδηγία Δεσμευτική νομοθετική πράξη. Εκδίδεται από το Συμβούλιο (σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο, εφόσον πρόκειται για «διαδικασία συναπόφασης»). Σε αντίθεση με τον κανονισμό η οδηγία ορίζει απλώς έναν γενικό στόχο δράσης. Τα κράτη- μέλη είναι ελεύθερα να αποφασίσουν με ποιον τρόπο θα τον πετύχουν.

Οδηγία Μπόλκεσταϊν Σχέδιο οδηγίας για την απελευθέρωση των υπηρεσιών, που είχε προτείνει ο Ολλανδός Επίτροπος Φριτς Μπόλκεσταϊν. Προέβλεπε αμοιβή με βάση τη συλλογική συλλογική σύμβαση στη «χώρα προέλευσης», όπου διαμένει ο πάροχος της υπηρεσίας. Παράδειγμα: ένας Πολωνός υδραυλικός θα εργαζόταν στη Γερμανία με «πολωνικές τιμές». Το σχέδιο προκάλεσε αντιδράσεις και τελικά η οδηγία εγκρίθηκε το 2006 χωρίς να κατοχυρώνει την «αρχή της χώρας προέλευσης».

Οδηγία REACH Νομοθεσία- πλαίσιο για την καταγραφή, αξιολόγηση και αδειοδότηση των χημικών ουσιών με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας. Ισχύει από τον Ιούνιο του 2007. Για πρώτη φορά η νέα νομοθεσία αναθέτει στη χημική βιομηχανία το βάρος της απόδειξης για την ασφάλεια των προϊόντων της.

Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή Συμβουλευτικό όργανο με έδρα τις Βρυξέλλες. Αποτελείται από 344 εκπροσώπους κλαδικών φορέων. Προβάλλει κλαδικά αιτήματα, εκφράζοντας τη γνώμη του σε θέματα εσωτερικής αγοράς, απασχόλησης, υγείας, προστασίας του καταναλωτή κ.α.

Ομοφωνία Λήψη αποφάσεων με συμφωνία όλων των χωρών- μελών. Είναι ο κανόνας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Στο Συμβούλιο Υπουργών ισχύει κυρίως για θέματα εξωτερικής, φορολογικής, βιομηχανικής και κοινωνικής πολιτικής.

΄Οπτιν ΄Αουτ (Opting out) Δυνατότητα αυτοεξαίρεσης από μεμονωμένες πολιτικές. Παράδειγμα: Μ.Βρετανία και Δανία εξαιρέθηκαν από την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής ΄Ενωσης, γιατί δεν ήθελαν το «ευρώ». Πάντως το opting out θεωρείται ανεπιθύμητο, γιατί οδηγεί σε μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων χωρίς συνοχή.

Περιβαλλοντική ευθύνη Καθιερώνεται με την οδηγία 2004/35/ΕΚ, η οποία θεσπίζει τη βασική αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Με απλά λόγια: όποιος ρυπαίνει το περιβάλλον, αναλαμβάνει το κόστος για την καταπολέμηση της ρύπανσης που ο ίδιος προκάλεσε.

Πλειοψηφία, απλή Προϋποθέτει συμφωνία των 14 από τις 27 χώρες- μέλη για τη λήψη απόφασης στο Συμβούλιο Υπουργών. Κάθε χώρα έχει μόνο μία ψήφο. Στην πράξη οι αποφάσεις με απλή πλειοψηφία αποτελούν πλέον εξαίρεση.

Πλειοψηφία, ειδική Προϋποθέτει συμφωνία των περισσότερων χωρών για τη λήψη απόφασης στο Συμβούλιο Υπουργών , αλλά και τη στάθμιση των ψήφων ανάλογα με τον πληθυσμό κάθε χώρας. Δεν ισχύει η αρχή «μία χώρα­μία ψήφος». Για παράδειγμα η Γαλλία έχει υπερδιπλάσιες ψήφους από την Ελλάδα, η οποία με τη σειρά της έχει τριπλάσιες ψήφους από τη Σλοβενία.

Πράσινη Βίβλος Θέσεις της Επιτροπής για μία μελλοντική πολιτική της Ε.Ε. Παράδειγμα: η Πράσινη Βίβλος για τον εκσυγχρονισμό του εργατικού δικαίου, που προτάθηκε το 2006. Σε αντίθεση με τη «Λευκή Βίβλο», δεν πρόκειται για επίσημη πρόταση, αλλά για μία πρώτη προσπάθεια να ξεκινήσει ο δημόσιος διάλογος.

«Προδικαστική παραπομπή» Εξαιρετικής σημασίας διαδικασία για τη νομική προστασία του Ευρωπαίου πολίτη: εάν ο εθνικός δικαστής κρίνει ότι μία υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιόν του άπτεται του κοινοτικού δικαίου, τότε παραπέμπει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Συνήθως πρόκειται για υποθέσεις στις οποίες ένας ιδιώτης διεκδικεί στα εθνικά δικαστήρια τα δικαιώματά του ως πολίτης της Ε.Ε.

Πρόεδρος της Ε.Ε. (ή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου) Νέο αξίωμα με ιδιαίτερο κύρος. Θεσπίζεται με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας. Ο πρόεδρος της Ε.Ε. θα ορίζεται από τις χώρες-μέλη για διόμισι χρόνια. Για πρώτη φορά ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν θα είναι ταυτόχρονα και προεδρεύων στο Συμβούλιο Υπουργών.

Πρωτοδικείο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Πρωτοβάθμιο δικαστήριο της Ε.Ε. με έδρα το Λουξεμβούργο. Ιδρύθηκε το 1989 για να «αποσυμφορήσει» το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Εκδικάζει κυρίως προσφυγές φυσικών ή νομικών προσώπων.

«Πυλώνες» Σχηματική αναπαράσταση λειτουργίας της Ε.Ε. Πρώτος πυλώνας είναι τα ευρωπαϊκά όργανα και οι δράσεις τους, δεύτερος πυλώνας η εξωτερική πολιτική, τρίτος πυλώνας η αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας λειτουργούν με διακρατική συνεργασία και όχι με το παραδοσιακό μοντέλο της Ε.Ε. Παράδειγμα: η Επιτροπή δεν μπορεί να προτείνει οδηγίες για την εξωτερική πολιτική.

Συμβιβασμός των Ιωαννίνων – Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων

Συμβιβασμός των Ιωαννίνων Συμβιβαστική φόρμουλα για τη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε. των 15 με «ειδική πλειοψηφία». Την είχε προτείνει η ελληνική προεδρία σε

Συμβούλιο Υπουργών στα Ιωάννινα το 1994.

Συμβούλιο (Υπουργών) Κύριο νομοθετικό όργανο της Ε.Ε. Συνεδριάζει τακτικά στις Βρυξέλλες ή στο Λουξεμβούργο με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κρατών- μελών. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία ή με πλειοψηφία.

Σύμφωνη Γνώμη Νομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από πρόταση της Επιτροπής και αφού λάβει τη σύμφωνη γνώμη του Κοινοβουλίου. Ουσιαστικά το Κοινοβούλιο έχει δικαίωμα βέτο: μπορεί να δεχθεί ή να απορρίψει στο σύνολό της τη νομοθετική πράξη, αλλά δεν μπορεί να προτείνει αλλαγές ή προσθήκες.

Συναπόφαση Νομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει πλέον σε ισότιμη βάση με το Κοινοβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής. Θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας η συναπόφαση γίνεται πλέον ο κανόνας για τη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε.

Συνεργασία Νομοθετική διαδικασία, στην οποία το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από πρόταση της Επιτροπής και απλή γνωμοδότηση του Κοινοβουλίου. Αποτελεί πλέον εξαίρεση, γιατί όλο και περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται με «συναπόφαση».

Συνθήκη της Λισσαβώνας Υπεγράφη στη Λισσαβώνα το 2007 και βρίσκεται σε διαδικασία επικύρωσης. Προβλέπει σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην Ε.Ε. των 27. Καθιερώνει νέους θεσμούς, ενισχύει τις αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου και δίνει δεσμευτική ισχύ στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ Υπεγράφη στο ΄Αμστερνταμ της Ολλανδίας το 1997 και συνεχίζει τις μεταρρυθμίσεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Μεταξύ άλλων θεσπίζει το αξίωμα του ΄Υπατου Εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική, προβλέπει νέες ρυθμίσεις για τη μετανάστευση, την παροχή ασύλου, την κοινωνική συνοχή.

Συνθήκη του Μάαστριχτ Υπεγράφη στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας το 1992. Αποτελεί σταθμό στην ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Θεσπίζει το «ευρώ», δίνει νέες αρμοδιότητες στην Ε.Ε., κατοχυρώνει την «αρχή της επικουρικότητας», καθιερώνει τον θεσμό του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή.

Συνθήκη της Νίκαιας Υπεγράφη στη Νίκαια της Γαλλίας το 2001. Ρυθμίζει τις εκκρεμότητες που δεν είχαν διευθετηθεί στη Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ. Μεταξύ άλλων αλλάζει τη στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο, μειώνει τον αριθμό των Επιτρόπων και διευρύνει τη δικαιοδοσία του Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Σύσταση Μη δεσμευτική πράξη των κοινοτικών οργάνων. Προτείνει μέτρα χωρίς να τα επιβάλλει και θεωρείται αποτελεσματικός τρόπος κοινοτικής παρέμβασης. Παράδειγμα: Τα κράτη- μέλη έχουν κάθε συμφέρον να εφαρμόσουν μία σύσταση για την πρόληψη του καρκίνου, έστω και αν δεν είναι δεσμευτική.

Ταμείο Συνοχής Χρηματοδοτεί έργα υποδομής στα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη-μέλη από το 1994. Δεν ανήκει στα Διαρθρωτικά Ταμεία. Στην περίοδο 2007- 2013 προβλέπει ενισχύσεις συνολικού ύψους 70 δις ευρώ.

Τρόϊκα (παλαιά) Τριμελής ομάδα συντονισμού της Ε.Ε. Αποτελείται από τον προεδρεύοντα του Συμβουλίου, τον προκάτοχο και τον διάδοχό του. ΄Ηταν συνήθης πρακτική στη δεκαετία του ΄90, αλλά έχει ατονήσει μετά τη Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ.

Τρόϊκα (νέα) Τριμελής ομάδα που εκπροσωπεί διεθνώς την Ε.Ε. Αποτελείται από τον ΄Υπατο Εκπρόσωπο για την εξωτερική πολιτική, τον προεδρεύοντα του Συμβουλίου και τον Επίτροπο εξωτερικών σχέσεων. Θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του ΄Αμστερνταμ.

«Τηλεόραση χωρίς Σύνορα» Οδηγία με ευρύ πεδίο ρυθμίσεων για τα οπτικοακουστικά μέσα στην Ε.Ε. Περιλαμβάνει διατάξεις για την ελεύθερη μετάδοση και κυκλοφορία ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, τη διαφήμιση, την προώθηση συμπαραγωγών κ.α.

«Υπουργός Εξωτερικών Ε.Ε.» Νέο αξίωμα. Θεσπίζεται με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας και με επίσημο τίτλο «΄Υπατος Εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια». Εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για πέντε χρόνια. Ενοποιεί τις σημερινές αρμοδιότητες του Εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική, του Επιτρόπου Εξωτερικών Σχέσεων και του προεδρεύοντος στο Συμβούλιο Υπουργών (Εξωτερικών).

«Φράνκοβιτς» (Francovich) Απόφαση-ορόσημο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στην οποία τονίζεται, για πρώτη φορά, ότι κάθε πολίτης μπορεί να αξιώσει αποζημίωση από την κυβέρνησή του για την αδυναμία ή απροθυμία της να εφαρμόσει κοινοτική οδηγία. Αφορμή για την απόφαση ήταν η προσφυγή του Francovich, ο οποίος, μετά από πτώχευση του εργοδότη του, είχε χάσει το δικαίωμα αποζημίωσής του, λόγω αδυναμίας της ιταλικής κυβέρνησης να υιοθετήσει εγκαίρως μία κοινοτική οδηγία για την προστασία των εργαζομένων.

Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Διακηρύχθηκε το 2000 στη Σύνοδο Κορυφής της Νίκαιας. Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας αποκτά δεσμευτική ισχύ σε όλα τα κράτη- μέλη εκτός από τη Μ.Βρετανία και την Πολωνία. Κατοχυρώνει 54 θεμελιώδη δικαιώματα, από την ελευθερία της έκφρασης έως την προστασία από αδικαιολόγητη απόλυση. Περιλαμβάνει καινοτόμες διατάξεις, όπως η απαγόρευση της κλωνοποίησης για σκοπούς αναπαραγωγής.

(Το πλήρες «Λεξικό του Ευρωπαϊκού Δικαίου» κυκλοφορεί σε έκδοση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου)